OSMANLI DEVLETİ ARMALARI İLK KEZ 1857'DE İNGİLİZLER TASARLAR

 

Osmanlı Devlet Armasının İngiliz Kraliçesi Viktorya'nın Emriyle 1857'de Tasarlandığını Bilmiyor muydunuz? 

Konuya girmeden önce...
Bu ülke halkının tarih okumadan, tarih bilgisini söylentilerden oluşturan halk, ezbere dayalı, beyninde değişmeyen masalımsı bilgilerle gerçek tarihi bilgilerden uzak kalmaktadır. Bir toplum olarak tarihin acı tatlı günlerinden geçmiş atalarının tarihi konusunda bir gerçek bilgi birikiminin yok denecek kadar azlığı; sorgulamayı ve araştırmayı bilmeyen nesiller ancak tarihi doğrudan değil, ancak dolaylı söylence kültüründen yalanlarla, yanlışlarla bezenmiş hikayelerden öğrenirler.

Osmanlı armasındaki hangi sembol neyi anlatıyor?
Dr. Selman Can’ın anlattığı Osmanlı araması düşüncesinin Osmanlı ile Rusyalar arasında başlayan Kırım Savaşı sırasında ortaya çıktığını anlatıyor. Dr. Can'ın verdiği bilgilere göre, bu dönemde İngiltere, Osmanlı ile yakın ilişkiler kurmaya çalışıyordu. Fransa'nın Sultan Abdülmecid'e verdiği “Legion” nişanı İngiltere'yi harekete geçirerek,

Yarış içinde rol kapmak için olsa gerek, İngiltere Kraliçesi Victoria, Fransa'nın verdiği nişana karşılık olarak Kasım 1856'da “Dizbağı Nişanı” adıyla Osmanlı Sultanına sundu. Dr. Can, İngilizlerin sunduğu “Osmanlı arması” ile ilgili şöyle diyordu: "Böylece Sultan Abdülmecid, ‘Dizbağı Nişanı’ sahibi oldu. (1)

Osmanlı armalarında otuz ayrı semboller bulunmaktadır...
Prens Charles Young adlı bir İngiliz tarafından tasarlanan Osmanlı armasında; güneş, 2. Abdülhamit'in tuğrası, sorguçlu serpuş, kalkan, sancak, mızrak, top, kılıç, borazan, yay, çapa, hilafet sancağı, Kur'an-ı Kerim, terazi, kılıç, süngülü tüfek, şefkat nişanı, Mecidi nişanı, nişan-ı iftihar, nişan-i Osmani gibi 30 ayrı sembol bulunmaktadır.

Kraliçe tarafından Sultan Abdülmecid'e verilmek istenen şövalyelik nişanını aldıktan sonra hükümdarın arması St. George Kilisesi duvarına asılmalıdır ancak Osmanlı'nın bir arması bulunmamaktadır...

30 ayrı sembol içeren armanın en üstünde bulunan
güneş sembolüyle tuğra imparatorluk ve padişahın güneş
gibi ulu olduğunu temsil ediyor, her dönem padişahına göre değişiyor.

Bunlar armanın taşıdığı anlamlardan sadece birkaçı ancak asıl anlatmak istediğimiz konu armanın tarihiyle ilgili. İlginçtir, bu arma Kraliçe Viktorya döneminde, 1867'de tasarlatılıyor ve Sultan Abdülmecid'e hediye ediliyor.

1882'de kabul edilen Osmanlı İmparatorluğu armasının onlarca detayla dolu tasarımına aşinayız.

İngiliz Kraliçesi Victoria

Sonradan değişiklikler yapılıyor ve 1882'de Osmanlı İmparatorluğu'nun simgesi oluyor. İngiliz Sarayında resmi armalar ve bayrakların kullanımından sorumlu Charles George Young'ın tasarladığı bu armanın Osmanlı'ya ulaşma hikayesi de hayli ilginç.

1346'da İngiltere Kral 3. Edward döneminden bu yana düzenlenen “Dizbağı Nişanı” geleneğine göre, nişanı alan kişi ya da hükümdarların armaları Londra'da Windsor Sarayı'nda bulunan Saint George Kilisesi'nin duvarında asılmaktadır. Böylece İngilizlerin yaptığı Osmanlı Devleti arması İngiltere'nin Saint George Kilisesi'ndeki yerini alır. Kraliçe Victoria'nın Charles Young'a tasarlattığı arma, Sultan 2. Abdülhamit döneminde terazi ve silahlar eklenerek son biçimini alır. İngiltere Kralı 3. Edward'dan bu yana sürdürülen “Dizbağı Nişanı” geleneğiyle ile şövalyelik alan ve Hristiyan olmayan ilk kişi Sultan Abdülmecit oluşu.

Aynı nişan kardeşi Sultan Abdülmecid'e Kraliçe Viktorya tarafından verilmek istenir ancak bu törenden sonraki uygulamaya göre nişanı alan hükümdarların arması Windsor Sarayı'nda yer alan St. George Kilisesi duvarına asılacak. Orada Sultan'ın bir arması bulunmamaktadır.

Kraliçe Viktorya'nın emriyle arma Young tarafından tasarlanır.

Tasarım sırasında Young İstanbul'a gelir, ona Mösyö Etienne Pizani eşlik eder.

Tasarımcı padişahlığı temsil eden saltanat kavuğunu, sorgucu, sancağı, tuğrayı ön plana çıkarır, tasarımı tamamlar. Yaklaşık bir yılın ardından tamamlanan arma (görseldeki armanın sonradan güncellenen hali) Osmanlı'nın Londra Sefiri Kostaki'ye teslim edilir, Sultan Abdülmecid de armayı beğenir, böylece Osmanlı arması kilisedeki yerini alır.

Sultan Abdülmecid'in ardından Sultan Abdülaziz'in 756. şövalye olarak nişanı aldığı törenin tablosu George Housman Thomas tarafından da resmediliyor.

İlginç olan; armaya terazi ve silah detayları eklenir ve bugün bildiğimiz imparatorluk arması ortaya çıkar. Şayet Kraliçe Viktorya bu nişanı vermiş olmasaydı, Osmanlı'nın sembolü haline gelen bu arma olmayacaktı. İlginç değil mi?

Osmanlı Devleti ile yakın ilişkiler kurmaya çalışan İngiltere'yi harekete geçirir. İngiltere Kraliçesi Victoria, Fransa'nın verdiği nişana karşılık Kasım 1856'da Dizbağı Nişanı'nı Osmanlı Sultanı'na sunar. 1346'da Kral 3. Edward tarafından ortaya çıkarılan Dizbağı Nişanı'nın geleneğinde şöyle bir uygulama vardır: Nişanı alan kişi ya da hükümdarların armaları Londra'da Windsor Sarayı'nda bulunan Saint George Kilisesi'nin duvarında asılmaktadır.

Ancak Osmanlı Padişahı'nın arması bulunmamaktadır. Bunun üzerine Kraliçe Victoria, Prens Charles Young ismindeki arma uzmanını Osmanlı için arma tasarlamak üzere görevlendirir. İstanbul'a gelerek araştırmalarda bulunan Young'a, Etyen Pizani isminde bir tercüman yardımcı olur.

Arma Sultan Abdülmecid döneminde ortaya çıksa da son halini aldığı vakit 2. Abdülhamit dönemidir.

Osmanlı Sultanı 2. Abdülhamit

Kraliçe Victoria, Prens Charles Young ismindeki arma uzmanını Osmanlı için arma tasarlamak üzere görevlendirir. İstanbul'a gelerek araştırmalarda bulunan Young'a, Etyen Pizani adında bir çevirici yardımcı olur.” İngiliz tasarımcı, padişahlık alameti olan saltanat kavuğunu, sorgucu, ay-yıldızlı sancağı ve tuğrayı ön plana çıkararak bir arma hazırlar. Bir yılda hazırlanan arma, Osmanlı Devleti'nin Londra Sefiri Kostaki'ye teslim edilir. Kostaki tarafından İstanbul'a gönderilen arma çizimlerini Sultan Abdülmecid de beğenir. (1) Bu şekilde oluşan Osmanlı Devleti arması İngiltere'nin Saint George Kilisesi'ndeki yerini alır. Osmanlı nişanının son hali, 17 Nisan 1882'de Sultan 2. Abdülhamid tarafından yürürlüğe konmuştur.
Selman Zebil 9 Aralık 2023

Kaynaklar: 
(1) Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Görevlisi Yard. Doç. Dr. Selman Can, Osmanlı Devleti'nin sembolü haline gelen 'Osmanlı arması' fikrinin İngiltere Kraliçesi Victoria'dan çıktığını söyler.

(2) Kuruluşunun 700. Yılında Osmanlı, Nesa Yayınları, s. 9
I. A. Tyroff, Wappenbuch der regierenden Monarchen Europas (Nürnberg 1846)