NORVEÇ-HOLMESTRAND KASABASI ve KISA TARİHİ

Norveç-Holmestrand Kasabası
Holmestrand, “Holme-Tran” (Holme-adacıktan Tran-kıyı) yani adacık kıyısı sözcüğünden türemedir. Burası, dağların altındaki kasaba olarak adlandırılır. Gerçekten de yandaki resimde görüldüğü gibi dikine kayalık dağın altında, hoş bir sahil kıyısındadır. Holmestrand, kuzeyden Vestfold'a açılan kapıdır. Holmestrand ve Sande 2020'de yani bu yıl birleşecek ve yeni bir belediyeye olarak “Holmestrand” adı sürecektir.

Norveç İçinde Kontluk Vestfold
Holmestrand kasabası, Oslo fjorduun yakın bölgesinde yer almakta ve deniz kıyısında inşa edilmiş bir kasabadır. 1752 yılında belediye statüsü verilmiş, ancak 1550'den bu yana ormanlarında kereste işleriyle uğraşılmış ve kereste ihracatı yapabilmek için bir liman inşa edilmiş burada. Daha sonra, Belediye Botne'nin dâhil edilmesi ile son yıllarda kıyıdan iç kısımlara doğru gelişti ve Doğudaki Sande ve Oslo Fiyordu ile güneyde Re ile sınır komşusu oldu ve dahi, güneybatıda Larvik ile de kısa bir sınırı vardır. Batıda ve kuzeyde ise Buskerud İlçesi tarafından sınırlanmıştır. Holmestrand’da bulunan en büyük gölü ise Eikeren gölüdür. Aynı zamanda bu ilçenin en yüksek dağ zirvesi ise Vest-fjellet dağıdır (1)

Vestfold ilçesinde, bulunan Holmestrand, birlikte olduğu kasaba ve belediyelar içinde Norveç Belediyelerin idari merkezlerinden biri olan Holmestrand bir kıyı kasabasıdır. Bu Kasaba 1 Ocak 1838'de belediye olarak kurulmuştur. Komşu iç kırsal belediye Botne, 1 Ocak 1964'te Holmestrand belediyesi ile birleştirilmiştir. Drammen-Holmestran arasında kalan Sande belediyesi, 1 Ocak 2020'den itibaren Holmestrand ile birleşeceklerdi. 1 Ocak 2018'de de Hofbelediyesi, Holmestrand ile birleştirilmişti (2)

Demir madeni ve haddeneler…
Holmestrand'da demir ve alüminyum madenleri olan ve madenler tarihi hakkında bir fikir edinebilmek için Eidsfoss kültürel mirası hakkında daha geniş bilgiler edebilirsiniz!

Eidsfoss'ta Norveç'in en iyi korunmuş demirhane (demir işleme fabrikaları) vardır. Eidsfoss demir işleri Vestfold Müzesi'nin Eidsfoss'taki faaliyetleridir. Eidsfoss Endüstri Tarihi ve Vestfold Müzeler Vakfı tarafından yönetilen Eidsfoss Jernverkmuseum, demirhane tarihini 1697'deki kuruluşundan, 1961'deki kapanışına kadar işletilmiştir. 1991’e gelindiğinde ise, tesisin sahibi olarak “Eidsfos Hovedgård Vakfı” kurulur...

Holmestrand Alüminyum Madeni işletmeciliği
Holmestrand kaşanasının ünü, demir ve metal endüstrisi ile atölye ve ağaç ürünleri endüstrisine büyük önem veren çok çeşitli bir sektöre sahiptir. “A/S Nordic Aluminium Industry”, 1919 yılında, hem yarı mamul hem de bitmiş ürünler için ham alüminyumun işlenmesi için Holmestrand'da fabrika kuruldu. Bu fabrika 1986 yılında Hydro tarafından satın alındı ve bugün “Hydro Aluminium Rolled Products” adını taşıyor.

Holmestrand Tarih ve Kültür
1550’de yelkenli gemiler Avrupa’ya kereste taşımak için buradaki ağaçtan yapılmış limana yanaşarak yük almak için geliyorlardı Holmestrand’a. 1663’de, bir tür dolum istasyonu haline getirilir. Yani bu kentin gelişmesine en büyük katkıyı bir tür gemi taşımacılıkta kullanılan kent olarak gelişir ve 1752’ye gelindiğinde nüfus artışıyla ise kasaba kent statüsü kazandı.

1881 yılında açılan Vestfoldbanen, (demiryolu) kasabanın değerini daha da önemi artarak bazı yeni gelişmeler sağlanır. Yani demiryolu ile kasabanın işlerin deniz yolları ve taşımacılığı yanında karadan da taşımacılık kolaylaşır. Daha önemli ise, 1902'de Homestrand-Hvittingfossbanen'in (Hvittingfoss demiryolu) açılışıyla da, Holmestrand, Kongsberg belediyesinden ve Hvittingfoss'tan demiryolu ile kereste nakli gemilere yüklenmek üzere limana taşınır haline geldi. Bu durum kapatıldığı 1938'e kadar sürdü.

1716'da kentin kuzeyi yakıldı ve kül oldu. 1884'te de kentin güneyi tamamen yandı. 1740'lı yıllardan kalma korunun eski binaları arasında Nedre Gausen ana binası bulunmaktadır. Korunmakta olan Holstegården ise söylencelere göre 1756 yılında inşa edilmiş ve korunmaktadır. Ve kentin tarihini gösteren ve kentin ünlü sanatçılarının anılarına sahip olan Holmestrand müzesi vardır. Ek olarak, kültür tarihini ve demir işlerini gösteren bir demirhane müzesi var.

19. yüzyılda, kent tıbbi banyoları ile tanınıyordu...
Holmestrand Belediyesi sınırları içerisinde bulunan bazı mezar höyükleri olması, antik çağlarda burada bir köyün yoğun biçimde inşa edildiğini göstermektedir. Eidsfos Verk ise 1600'lü yılların sonlarında demirhane olarak kurulur. 1923’de üzerinde Eidsfos Hovedgård çiftliği kurulur.

Holmestrand Tarihi Kiliseleri…
Holmestrand Belediyesi, Ortaçağdan kalma “Hof Kilisesi” adlı kiliseye sahiptir. Bu kilise Ortaçağdan kalma Vassås dönemi kiliselerdendir. Kayıtlara göre bu kilise 1500'lerde ve 1600'ler ile tarihlenir. Holmestrand merkezinin 4 km batısında muhtemelen 1300'de yani 800 yıl önce inşa edilmiştir.

Önemli insanlardan Holmestrand'da yetişmişler şöyle:
Harriet Backer (1845-1932), ressam
Agathe Backer Grøndahl (1847-1907), besteci
Nils Kjær (1870-1924), yazar.
Ver dahi, Aleksander Vinter, elektronik müzik yapımcısı
Dag Lovaas Yarış Pisti Rider

(1) https://snl.no/Holmestrand
(2) https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/hof-og-holmestrand-soker-om sammenslaing/id2468438/
Forskrift om målvedtak i kommunar og fylkeskommunar" Lovdata.no.

NORVEÇ-HORTEN’İN VİKİNG TARİHİNE UZANAN YOL

HORTEN’İN VİKİNG TARİHİNE UZANAN YOL

Norveç Horten-Borre'deki Viking Kral mezarlarının benzerlikleri

Horten, Taş Çağı'ndan uzanan ve Borrehaugene'deki Viking mezarlarına dayanan yerleşim izlerini bulunmakta ve Viking Çağında bir güç merkezi olduğunu gösteren kanıtlar ortaya çıkmasından anlaşılmaktadır. Norveç'in ilk milli parkı olan “BORRE NATİONAL PARK (Borre Milli Parkı) Borrehaugene; Borre'den, yerel köyün adı ve eski Norse sözcüğü olan Haugr'dan türeme, “Haugene” Norveç'te kurulan ilk milli parktır. “Borre Milli Parkı” olan burası, Horten-Åsgårdstrand arasında yer almaktadır. Bu sit alanı bölgenin ve daha çok Norveç hakkında daha önemli tarih bilgi sağlar ve Viking Çağı'nda kalma burada bir tür güç merkezi olduğuna dair birçok kanıtlar bulunmaktadır…

Buradaki kazılardan çıkan birçok tarihi buluntular sergileniyor. O çağın, zanaat çalışmalarının iyi bir sonucu ortaya çıkarmakta ve Oslo’da bulunan Viking Gemi Müzesi; “Borre stili” olarak bilinir ve günümüzde at koşum gereçlerinin bulunduğu ve dahi, hayvan süsleri de buradan çıkarılmıştır. Ayrıca Borrehaugene denen yerde gömülü bir Viking gemisi de bulunmuştur.

Borre Mezar höyükleri yeterli tarihi kanıt olarak bulunmaktadır.

Tarihi kaynaklarda bu mezar höyükleri, İskandinav “Yngling” adlı hanedanının en geniş ve en kapsamlı olan, Kuzey Avrupa’nın en eski mezar höyükleridir. Kaynaklara göre 1989-1991 yıllarında bu milli park içinde ve çevresinde yeni kazılar yapılmış ve birçok değerli tarihi buluntular ortaya çıkarılmıştır. 1989-1991 yılları arasında bu milli park içinde ve çevresinde yeni kazılar yapıldı. Birçok değerli tarihi buluntular ortaya çıkarılmıştır. Borre höyük mezarlık Borre Milli Parkı'nda içeren mezarların bulunduğu milli park alanı, 45 dönüm (180.000 metredir) Burası İskandinavya kral mezarlarının en büyük yerlerdendir bu mezar höyükleri…

Borrehaugene; Borre'den, yerel köyün adı ve eski Norse sözcüğü olan Haugr'dan türeme, “Haugene” adıyla Norveç'te kurulan ilk milli parktır. “Borre Milli Parkı” Burası, Horten-Åsgårdstrand arasında yer almaktadır. Bu site bölgenin ve daha çok Norveç hakkında daha önemli tarih bilgi sağlar ve Viking Çağı'nda burada bir tür güç merkezi olduğuna dair kanıtlar vardır. Buradaki kazılardan çıkan birçok eserler yakınında bir yerde sergileniyor.

Oslo’da bulunan “Viking Gemi Müzesi” içinde sergilenen eski gemi, “Borre tipi” olarak bilinir. Ve dahi, Bulunan at koşum araç ve gereçlerin bulunduğu, ayrıca hayvan süsleri de bu eski Viking yerleşim yerinden çıkarılmıştır. Ve ayrıca Borrehaugene denen yerdeki kazıda ölülerle, eşyaları ile, hayvanları ile gömülmüş bir Viking gemisi de bulunmuştur.

Viking Gemi Mezarları
Stockholm’un 70 km kuzeyinde bulunan Uppsala kentinin eski yerleşim alanında (Gamla Uppsala) İsveçli arkeologların sürdürdükleri kazılarda iki adet Viking gemi mezarı bulundu. Mezardan insan iskeleti yanı sıra at, köpek ve süs eşyaları çıktı.

İsveç Postası, İsveç’te oldukça ender rastlanan bir arkeolojik olaya arkeologlar imza attığını duyurdu. Eski Uppsala yerleşim alanında iki adet Viking gemi mezarı bulundu. Bu bölgede 50 yıl öncede kazılar gerçekleştirilmiş olup Mezarlardan insan iskeletinin yanında at, köpek ve çeşitli süs eşyaları da bulunur.

İndependent gazetesinin Türkçe haberine göre, İsveç Ulusal Tarihi Müzeleri’nden arkeolog Anton Seiler, “Bu tür mezarlar benzersiz bir buluştur. Bu tip mezarlara yönelik en son kazılar Eski Uppsala yerleşim alanında 50 yıl önce yapılmıştır” derken devamla, “Gemilerin gömüldüğü bu tür mezarların kazılarla ortaya çıkarılmasına ender rastlanıyor…” diye anlatıyor.

İsveçli arkeologlar buna benzer şimdiye kadar 10 kadar gemi mezarı alanı keşfedildiğini ve bu mezarların eski Uppsala ve Västmanland bölgelerinde olduğunu belirtiyorlar. Arkeologlar yeni bulunan mezarların birinde kılıç, mızrak, kalkan ve süslü tarak gibi kişisel eşyalar da bulduklarını söylüyorlar. Vikinglerin bu tür gömme işlemine benzeyen, Orta Asya’da yaşamış eski Türkler arasında toplumun önemli bireyleri için sıkça yapılan, gömme işlemine “Urganlar” (yani ev tipi mezarlar) diyorlardı

Arkeolog Anton Seiler, “Bu biçimde gömülen insan sayısı azdır. Genelde bu tip gemi mezarları çok ender görüldüğü için söz konusu kişilerin kendi dönemlerinin ileri gelenleri olduğunu düşünebiliriz” diyor. Aynı Türklerin de, toplumda önde gelen kişiler için olduğunu söylüyor Anton Seiler. Benzer durum, Türklerden bir önder kişi öldüğünde ev tip (kurgan) mezarlar yapılarak içine o kişinin dünyada kullandığı değerli mücevherler, silahlar ve diğer eşyaları yanında atı, eşi vs. yanına konurdu.

Türklerdeki “urgan” Vikinglerde ki adette ise “Gemi mezarları” olmuş, ölen kişiyi gemi mezarlara gemisi ile birlikte gömme işlemi, ölen kişinin sahip olduğu armağanlarla birlikte bir gemiye yerleştirilerek ve gemi ile birlikte defnedildiği bir tür geleneğin olduğudur. M.S.550-800’ler arası çoğunlukla ölülerin yakıldığı Demir Çağı ile M.S.800 ile 1050 arasındaki Viking Çağı’nda ölüler gemi mezarlarda gömme işlemini mi yapıyorlardı acaba?

Prof. Sven Lagerbring (1707-1787) yaptığı çalışmalar sonucu yazdığı bir kitapta Viking gemi mezarlarından çıkan eşyalar bir tür Orta Asya’daki bulunan Türk “urganlarına” (mezarlarına) benziyor. Yıllar önce İsveçli tarihçi Sven Lagerbring Vikinglerin kökeninin Türk olabileceği tezini bazı belgelerle ileri sürmüştü.

Gerçek bir Viking gemisi, M.S.820’de inşa edildi ve daha sonra gömüldü üzerine bir tepecik yapıldı. “Gokstad gemisi” 1880 yılında Sandefjord'da bulundu, “Oseberg gemisi” 1904 yılında Norveç-Tønsberg'de bulundu, Şimdi Oslo'daki Viking Gemi Müzesi'nde sergileniyorlar.

Horten’e Ulaşım
Skoppum, Horten’in, bir köy yerleşim yerinden geçen Oslo Merkezden Norveç’in güneyine doğru giden teren istasyonu vardır. Horten’e en yakın tren istasyonudur bu. Ancak bağlı Skoppum İstasyonundan yolcular otobüs ile aktarmalı olarak Hörten’e taşınırlar. Bazı yolcular ise, Holmestrand İstasyonundan trenden inip otobüs ile Horten’e gelenlerde oluyor. Oslo-Skoppum arası 100 kilometredir Trenle 1 saat 10 dakika ulaşılıyor. Ayrıca, E18 güneyinden karayolu ile Avrupa yolunu ile ulaşılıyor ve yaklaşık. En yakın havaalanı ise, Skoppum'un güneyinde trenle yaklaşık 30 dakika mesafedeki Sandefjord-Torp Havaalanıdır. Ayrıca ulaşımda Horten ve Moss'u birbirine bağlayan sürekli feribotlarla Horten’den Moss’a Moss’tan Horten’e arası saatte 4 kez, yani 15 dakikada bir feribot kalkıp yanaşmaktadır limana. Bu yolculuk yaklaşık olarak 30 dakika sürmektedir. Yılda yaklaşık olarak 1,8 milyon araç geçişi sağlanmakta ve 3,5 milyon yolcu taşınmaktadır.

Ayrıca, Horten'e yakın olan Üniversite Koleji Høgskolen i Buskerud og Vestfold, genellikle sosyoloji, tarih ve dilden matematik, doğa bilimleri ve denizcilik dersleri konularından çok çeşitli konular sunan Bakkenteigen olarak adlandırılır. Burada 4 binden fazla öğrenciye eğitim görmektedir.

Benim oturduğum Borre, Horten’e bitişik, 1858'den beri kendi haline belediye iken bir referandum ile 1 Haziran 2002 tarihinde Borre Horten ile birleştirildi.

Yandaki resim, Kahta İlçesi sınırları içinde yer Türkiye’deki Adıyaman Kahta’da bulunan Kommagene Kral olan 1. Antiochos’un (MÖ 69-36) ailesinin bir anıt mezarı oğlu Kral 2. Mithridates’in (MÖ.36-20) kız kardeşi Laodike ile tokalaşma kabartması var. Sütun üzerindeki yazıttan anıt mezarın Kral Antiochos’un eşi İsias, kızı Antiochis bulunduğu Tümülüs’ün benzerlikleri şaşırtıcı!

2100 yıl önceki Kommagene kral aile mezarı ile Norveç, Horten Kasabasındaki tümülüslü Viking anıt mezarlar, resimdeki üntüleri benzerlikleri çok yakın birbirine!

Kaynaklar:
Wikimedia Commons, Horten
Fouberg, Erin Hogan og Hogan, Edward Patrick 2009, b. 40.
Nikel, Phyllis ve Hans Jakob Valderhaug (2017). Norveç Seyir Rehberi, Cilt 2: İsveç, Batı Kıyısı ve
Borrehaugene (Mağaza norske leksikon) "Borre Nasjonalpark". Kültürminnesok. 1 Eylül 2017
https://snl.no/Vestfold
Kongsgård funnet i Borre, 2007-12-05
Horten, “Norske Leksikon” 11 Novamber 2011
Vestfold, Norske Leksikon. 11 Novamber 2018'de
Erich Draganits og andre, 2015.
Norveç'teki Borre'nin geç İskandinav Demir Çağı ve Viking Çağı kraliyet mezarlığı: Yükselen bir kıyı bölgesinde ALS ve GPR tabanlı peyzaj rekonstrüksiyonu ve liman konumu, Quaternary International 367, s. 96-110
Börresen, Svein E (2004). Vestfoldboka: Skagerrak foril b. 48
Pendlerne velger Holmestrand" (Commuters Holmestrand) Gjengangeren. 13 Mar 2007.
VisitHorten.com Lokel-Gjengangeren, Horten Bilmuseum.

r 

OSMANLI DEVLETİNİN KURUCUSU ODMAN BEY-ATAMAN BEY NASIL OSMAN BEY OLDU?

 

 

Osmanlı Devleti’nin Kurucusu Odman Bey veya Ataman Bey Nasıl Osman Bey Oldu?

Hikayeye göre; "Bir Türk ailesi göç yoluyla Arabistan’a gitmiştir ve oraya yerleşmiştir. Bu aile Araplar tarafından Süreyiç ailesi olarak bilinir. Süreyiçler demir ve kılıç ustalığıyla uğraşmışlardır. Bu aile kılıçlarıyla Mekke de ün salmışlar, bir nevi kılıç markası olmuşlardır. Bu aile Türk olduğu için yaptıkları kılıçlara Türk-Kayı damgası basmışlardır. Süreyiç kılıçları bu damgayla ünlenmiştir.

Daha sonra Süreyiç ailesine Kabe’nin anahtarları verilmiş ve Kabe’nin bakımıyla ilgilenmişlerdir. Mekke fethi olunca Kabe’nin anahtarları Osman bin Talha’dan zorla alınır. Bunun üzerine ‘işi ehline verin’ ayeti iner ve Kabe’nin anahtarları Osman bin Talha’ya geri verilir. Ahmet Yesevi bu olayı “Allah Kabe’nin anahtarlarını Türklere verdi” şeklinde yorumlar. Kabe’nin anahtarını elinde bulunduran son kişi ise sonradan Müslüman olan Osman bin Talha’dır. Osman bin Talha’nın dedesi Süreyiç Ubeydullah’tır.

 

Arap kaynakları Ubeydullah’ın Süreyiç ailesinden Türk olduğunu bildirir. Ubeydullah Türk olduğundan Osman bin Talha da Türk’tür. Osman bin Talha’nın dedelerinden kendisine Türk-kayı damgalı bir kılıç kalmıştır. Osman bin Talha bu kılıcı Hz. Ali’ye armağan etmiştir. Kılıç daha sonra Hz. Ali’den ehli beyte kalmış, ehli beytin Türkistan’a sürgün edilmesiyle de bir biçimde Ahmet Yesevi’ye geçmiştir. Kılıç Ahmet Yesevi’den Ede Bali’ye geçmiştir. Ne zamanki Ataman Bey Ede Bali’nin damadı olmuş, Ede Bali da kılıcı Ataman Beye vermiştir. O günden sonra kılıcın geçmişiyle ilgili her şeyi öğrenen Ataman Bey kaynatası Ede Bali’nin de önerisiyle Osman adını da almıştır." Bizans kaynaklarında ve Avrupa kaynaklarında da Osman Bey’in adı Ataman-Atman-Otman olarak geçmektedir. Bazı kaynaklarda da Osman Bey’in adı Orkun olarak da iddia edilmektedir. (Kaynak: Halil İnalcık “Türk Tarih Profesörü.)

Hüseyin Nihal Adsız “Kızıl Börklü Odman Bey’i yazar
Yabancı tarihçilerin kaynaklarında Osman için, “Kızıl Börklü Odman” Orhan Bey’in de “kızıl börk” giydiği yazılır. Bu tarihi kaynaklardan yola çıkarsak, Osman’ın Kızılbaş olduğu kanaatine varırız. Bu Yavuz’a ve onun oğlu Kanuniye kadar sürmüş Bektaşi anlayışının hâkim olduğu gerçeği vardır.

Başkent Üniversitesi Kültür Yayınları “Osmanlı Beyliğin Kurucusu Osman Bey Kızılbaş mıydı” Aşıkpaşaoğlu Tarihi, Hüseyin Nihal Adsız.

Nihal Adsız: “Türkmenler Kızıl Börk giymekteydiler. Yabancı kaynaklar Osman Bey “Kızıl Börklü Atman” Yani Osmanlı tarihçileri Türkmenlerden oluşan Osmanlı ordusu askerlerini “Kızıl Börklü” olarak tanımlamıştır. Görülen o ki bilinenin aksine, Osmanlı Beyliğinin kurucuları Otman (Osman) ve Orhan Bey’in de kızıl börk, (Kızılbaşlık börkü) giydiği tarihi kaynaklarda açıkça yazılıdır. Bu tarihi belgelere göre Otman ve Orhan Bey’in Kızılbaş olduğu açıktır. Osmanlı Beyliği kuruluşta Türk-Türkmen kimlikli olup Kanuniye kadar Alevi-Bektaşi anlayışı hakimdi” der. Ayrıca Tarihçi Halil İnancık: “Mezhepçilik Kanuni ile başladı” der.

Kaynaklara Göre Osmanlı Beyliği Kurucusu Osman Gazi Kızılbaş mı İdi?
Anadolu’yu kasıp kavuran Moğol saldırıları altındayken, konargöçer Türk toplumları da boş durmuyorlardı. Birçok eylemlerde bulunuyorlardı. O dönemde Anadolu’da dört ana unsur vardı. Ahiyan-ı Rum, (Anadolu Ahiler Örgütü) Bacıyan-ı Rum (Anadolu Bacılar Örgütü), Gaziyan-ı Rum (Anadolu Gaziler Örgütü) ve birde Abdalan-ı Rum (Anadolu Abdalla Örgütü) idi. Abdalan-ı Rum örgütünden Geyikli Baba Osmanlının Kuruluşu ve gelişiminde büyük katkıları olmuştur. 14. Yüzyılın başlangıcından itibaren Anadolu’da sosyal örgütlenmelerin ana kaynağı ve disiplini kuşkusuz Hace (Hacı) Bektaş Veli ile olan güçlü bağlantılardır. İşte o dönemin ünlü, gazi, alp, alp eren” sözcüklerin kökü de bu Kızılbaş örgütlerin ürettiğidir…

Kimi tarihçiler, Osmanlıyı hidayete erdirmek için Osman’ı dindar, İslamcı bir padişah yaparak adını öz Türkçe "Odman" (Ateş Adam) olmaktan alıp İslamlaştırma amaçlı "Osman" olarak kullanmak, tarihçilik değildir, tarihi saptırmaktır.

Ali Haydar Avcı, Mehmet Neşri’nin “Kitab-ı Cihan-Numa” adlı yapıtından yola çıkarak kaynak gösterir. Orada, Osman (Otman) Gazi, kendi halkı gibi göçebe bir hayat sürmüş ve ömrünün sonuna dek ‘kızıl börk’ giymiştir. Daha sonra beyliğin başına geçen Orhan Gazi tarafından giyilen ak börkün ise kardeşi (karındaşı) Ali (Alaattin) Paşa’nın önermesiyle giyildiği üstelik bunun için de Hacı Bektaş Horasan-i soyundan icazet alındığı belirtilmektedir.

M. Nihal Atsız’ın yayınladığı “Aşıkpaşaoğlu Tarihinde” de; beyliği yönetenlerin başlarındaki” kızıl börk” olduğunu ve buna “Horasan Börkü” yani “Kızılbaş Börkü” olduğu Orhan Gazi döneminde Ali (Alaattin) Paşa’nın teklifiyle Hünkâr Hacı Bektaş Dergâhından destur alınarak Ak Börke çevrildiği belirtilmektedir. Mustafa Nihal adsız “Aşıkpaşaoğlu Tarihi” s. 43’te Kızılbaşlık hakkında şunları yazıyordu: “Hanım! senin askerine bir alamet koyalım ki başka askerde olmasın. Etraftaki beylerin börkleri 'kızıldır' seninki 'ak' olsun…

Velayetnamede anlatılan, Osmanlı Beyliği kurulmadan önce Hacı Bektaş-Osman ilişkisi iyi araştırılmalıdır. Ancak Tarihçiler bu gerçekleri hep görmezden geldiler, yok saydılar; saptırdılar. Salt işin içinde Yavuz ile başlayan “Kızılbaş-Alevi” düşmanlığından dolayı, Türk tarihi içinde görmek istemediklerindendir.

Osmanlının kuruluşundan önce Anadolu Moğol işgali ve saldırıla altındaydı, Türkmen heterodokuz dervişler, Moğolların uzanamadığı Bizans içlerine doğru Anadolu’nun batı kıyılarına giderek oralarda bu Türkmen dervişler gözden uzak, ıssız, henüz yerleşikliğin olmadığı yerlere konarak tekke, zaviye ve dergâhlar açarak, yerleştiklerini kaynaklardan anlıyoruz. Hatta Çanakkale boğazın geçip, Osmanlıdan çok önce Balkanlara kadar gidip oralarda koloniler kurduklarını da öğreniyoruz. Demek ki salt Anadolu değil, Balkanlarda kadar uzanmışlar, daha sonra Osmanlıların Balkanlarda hakimiyet kurmalarının öncüleri bile olmuşlardır.

Geyikli Baba denen dervişin kimliği, Seyit Ebül Vefa yolundan giden Baba İlyas’ın müritlerinden biriydi. Bir örnek, Orhan Gazi ile Geyikli Baba arasındaki ilişkiler oldukça ilginç ve Osmanlı tarihi bakımından önemlidir. Geyikli Baba kendisini, “Baba İlyas müridiyim, Seyit Ebül Vefa süreğindenim” diye tanımlamıştır. Bu konuda aşağıdaki daha geniş açılmasına bakın!

Tarihi kayıtlara baktığımız orada, Kızılbaş Geyikli Baba’nın Kızıl Kilise denen yeri ele geçirdiği, orayı yurt edindiğini Orhan Gazi öğrendiğinde kendisine, “Baba Mey-Hordur” diyerek iki yük şarap ve iki yük rakı göndermiştir.

Aşıkpaşaoğlu’nun açık biçimde belirttiği gibi Osmanlı beyliğinin kurucuları Osman (Otman) ve Orhan Gazi’nin de kızıl börk (Kızılbaşlık Börkü) giydiği tarihi kaynaklarda açıkça yazılıdır. Bu tarihi belgelere göre Osman (Otman) ve Orhan Gazi’nin Kızılbaş olduğu açıktır. Konu gerçek biçimde açığa kavuşması için bu noktada iş sadece bize değil dürüst ve namuslu tarihçilere düşmektedir. 

Tevarih-i Ali Osman, F. Giesse, Neşri Hz. Nihat Azamat, sh:16
Şöyle geçer: “Bir gün Ali Paşa karındaşı Orhan'a eyitti: “Ey kardaş! Şimden gerü leşkerün ziyade oldı. İslâm leşkeri arttı. Muhammed dini âşikâre oldı, şevket tutdı. Günden güne ziyade oldu. Sen dahi alemde bir nişan ko. Kim gayrı leşkerde olmaya.

Osman Gazi eyitti: “İy karındaş! Sen ne dirsen eyle olsun” didi. Ali Paşa eyitti: “İy karındaş! Kamu leşkerin kızıl börk giysünler, sen ak börk gey” dedi. “Ve sana ta'alluk olanlar ak börk giysünler" didi. “Alemde bu dahi bir nişân ola” didi. “Eyle olucak.” Dedi.

Orhan Gazi vardı Hacı Bektaş Hünkâr'dan dest-i tevbe idüp, ak börk giydi. Kendine ta'alluk olan ademilerden ak börk geymek ol zamandan kaldı.” Diye geçer.

“Kutbu’u’l-Arifin Şeyh Geyikli Baba Hoy’dan gelmişdir. Bir ulu geyiğe binüb gelmişdir. Geyikler kendüye musahhar idi. Gelüb İnegöl’de mekân dutmış... Kutbu’u’l-Arifin Şeyh Geyikli Baba dahi ol canibde üç yüz altmış kapulı bir kilisa varımış Kızıl Kilisa dimekle meşhur imiş ol kilisayı kendüler fethitmişler... Orhan Pâdişah’a şöyle haber virmişler ki Hoy’da bir er gelüb ulu geyiğe binüb Kızıl Kilisa’yı aldı deyu cevab virmişler...

Virdiklerinde merhum Orhan Pâdişah “baba mey-hordur” deyu iki yük arakı ve iki yük şarab gönderüb Baba dahi yanındaki Baba Sultan’a cevab virüb “padişah bize iki yük bal ve iki yük yağ göndermişler” deyu... Musahabetde Baba’ya padişah hazreti, “bizim dahi bir eserimüz olsun ne dilersen vereyim gözün bakduğı yeri vireyim” dimiş. Anlar dahi “benüm gözüm çok yer bakar ve illâ benüm feth itdüğüm yeri verin” deyüp Padişah hazreti dahi iki pâre kendinün fethi itdüğü köyü anlara vakf itmişdir. Ol vakıf olan köyler mahsûlinden Baba’nın üzerinde omaç çorbası bişüp âyende ve revende ve fukarâya bezl olunur…” Oruç Beğ Tarihi “Osmanlı Tarihi” 1288-1502), (Hazırlayan: Necdet Öztürk), s. 17

“Orhan Gâzi zamanında girü abdallardan Geyiklü Baba vardı. Er kişiydi, Orhan Gâzi’ye Geyiklü Baba’yı bir dürlü anlatdılar, meyperest diyü. Orhan Gâzi dahı dinemek içün Geyiklü Baba’ya iki tulum şarâb göndürdi, Geyiklü Baba nûş itsün diyü. İki tulum şarâb getürdiler, Geyiklü Baba önüne kodular...” diye yazar. Bundan anlıyoruz ki, Geyikli Baba kimliği ve yaşam biçimi ilginç, hiçte Arap geleneklerine uymuyordu.

Kaynaklar: Âşıkpaşaoğlu Ahmed Âşıki, “Tevarih-i Al-i Osman”, (Düzenleyen: Çiftçioğlu N. Atsız), s. 122-123; “Âşıkpaşazâde Tarihi” (Hazırlayan: Necdet Öztürk), s. 63-65; Mehmed Neşri, Kitâb-ı Cihan-Nümâ, c. 1 Yayınlayanlar: Faik Reşit Unat-Mehmed A. Köymen, s. 167-171.; Mevlânâ Mehmed Neşri, “Cihânnümâ Osmanlı Tarihi” 1288-1485), Hazırlayan: Necdet Öztürk), s. 78-80.

Geyikli Baba, Baba İlyas Müridi, Ebül Vafe Tarikatından Olduğunu Söyler
“Hele şimdi görelüm Orhan Gazi Bursada neyler. Devlet ilen kim geldi, imaret yapdı. Vilâyetün dervişlerini teftiş etmege başladı. İnegöl yöresinde, Keşiş Dağınun aralığında bir niçe dervişler gelmişler. Anda makam dutmışlar. İçlerinde bir derviş var. Bu dervişlerden ayrılur. Varur dağda geyicekler ile yürür. Ve ol Durkut Alp anı sever. Dayım anun yanına gelür. Anun ile müsâhabet eder. Durkut Alp pir olmış idi. Orhanun dervişler teftiş etdügin işidecek Orhan Gaziye bir adam göndürdi kim: “Benüm köylerüm yanında bir nice derviş geldi. Muhkim oldı. Aralarında bir derviş vardur. Gâh gâh varur. Dağda geyicekler ile gezer bir nice gün. Ve haylı mubârek kişidür” dedi. Orhan Gazi eyidür: “Acab kimün mürididür” dediler. Eyitdi: “Sorun kendünden” dedi. Geldiler. Sordılar. Eyitdi: “Baba İlyas müridiyin” dedi. “Seyid Ebülvefâ tarikindenin” dedi. Emr etdi kim: “Varun! Dervişi getürün” dedi. Geldiler. Davet etdiler. Gelmedi. Derviş dahı habar ısmarladı kim: “Sakın, Orhan dahı gelmesün” dedi. Geldiler, Orhan Gaziye habar verdiler. Orhan Gazi gene adam göndürdi kim: “Niçün gelmez? Ve beni niçün komaz anda varmağa?” Derviş cevab verdi kim: “Dervişler göz ehilleri olurlar. Gözedürler. Dahı vaktında varurlar kim du’âları makbul olına.” Bir niçe günden sonra bir kavak ağacını kopardı. Omuzına götürüb doğrı Bursanun hisarına geldi. Padişahun sarayına geldi. Havlı kapusınun iç yanında bu kavak ağacını dikmeğe başladı. Gördiler. Hana habar verdiler: “Ol derviş geldi. Bir kavak ağacı dahı getürdi. Kapuda dikeyürür” dediler. Orhan Gazi çıkdı. Gördi kim ağacı dikmiş. Dahı sormadın Hana eyidür: “Teberrükümüzdür. Oldukça dervişlerün du’âsı sana ve neslüne makbuldür” dedi. Hemandem du’â etdi. Durmadı. Döndi. Gerü mekânına vardı.

O kavak ağacı şimdi dahı vardur saray kapusınun içinde. Gayetde büyük ağacdur. Ve her gelen padişah ol ağacun kurıcasını giderürler. Andan sonra Orhan Gazi dahı dervişün ardınca mekânına vardı. Eyidür: “Derviş! Bu İnegöl, nevâhisiyile senün olsun” dedi. Derviş eyidür: “Mülk, mal Hakkundur. Ehline verür. Biz anun ehli degülüz” der. Sordılar: “Ehli kimlerdür?” dediler. Eyitdi: “Hak Ta’âlâ dünya mülkini sizün gibi hanlara ısmarladı. Malı dahı mu’âmele ehline ısmarladı kim kulları birbirleriyile masâlihin görsünler deyü. Bizlere gün yeni, nasib olan rızık dahı yeni” dedi. Orhan Gazi eyidür: “Derviş Nola benüm de sözümi kabul etsen?” Derviş eyidür: “Şu karşuda duran depecükden beri yercügez dervişlerün havlısı olsun” dedi. Orhan Gazi dahı bu sözi kabul etdi. Du’â aldı. Mekânına gitdi... Orhan Gazi ol dervişün üzerine kubbe yapdı. Yanında tekye yapıverdi... Ol zaviyeye Geyikli Baba Tekyesi derler.” Diye yazılır.

Kaynak:
Ahmet Yaşar Ocak, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderiler (XIV-XVII Yüzyıllar), s. 250.Mustafa Nihal adsız “Aşıkpaşaoğlu Tarihi” s. 43
Hilmi Ziya Ülken “Anadolu’nun Dinî Sosyal Tarihi” Öncüler: Barak Baba, Geyikli Baba, Hacı Bektaş), Hazırlayan: Ahmet Taşağın), Kalan Yayınları, Ankara 2003, s. 86.
Ali Haydar Avcı’nın, “Konargöçer Toplumlar ve Osmanlı’nın Kuruluşu”, “Abdalan-ı Rum ve Geyikli Baba” kitaplarında araştırmaları ilginçtir, okuyun.